اقتصاد دانش بنیان

کشور ما از حيث داشتن منابع زيرزميني بسيار قدرتمند است. نفت، گاز و زغال سنگ سه منبع مهم انرژي هستند و ايران با داشتن رتبه نخست در منابع گازي و رتبه چهارم جهان در ذخاير نفتي، پتانسيل بالايي در اين زمينه دارد. اما سال هاست مسئولان کشور به اين نتيجه رسيده اند که با خام فروشي نمي توان به اقتصادي پويا دست يافت. آن ها دريافته اند که در مسير رسيدن به اقتصادي دانش بنيان، بايد به پتانسيل هاي دانش بنيان اين ذخاير نگاه کنند. فلسفه وجودي ستاد توسعه فناوري و نوآوري صنعت نفت، گاز و زغال سنگ ذيل معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري نيز بر همين اساس است.

رويکرد اين ستاد نگرشي متوازن، راهبردي، تسهيل کننده و توسعه اي در عرصه فناوري است. محور اصلي فعاليت ستاد، توسعه و بهبود فناوري هاي مورد استفاده در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ به منظور افزايش ارزش افزوده و ارتقاي قدرت رقابتي است. براي تحقق اين هدف، ستاد با بهره گيري از ظرفيت ها و توانمندي هاي شرکت هاي دانش بنيان بخش خصوصي، مراکز تحقيق و توسعه فناوري و دانشگاه ها و پژوهشكده هاي معتبر داخلي و خارجي و پارك هاي علمي و فناوري همواره شرايط محيطي حاکم بر بازار پويا و رقابتي فناوري را رصد مي کند و بر پايه تحليل هاي علمي و استفاده از بهترين روش ها و تجارب، نيازها و انتظارات داخلي در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ را به بهترين شکل ممکن برآورده مي کند.

در مسير تحقق اين هدف، هم راستايي برنامه ها و عمليات ستاد با سند چشم انداز جمهوري اسلامي ايران در افق 1404، سياست هاي کلان اقتصاد مقاومتي و نقشه جامع علمي کشور از معيارهاي ضروري محسوب مي شود. توجه به توسعه متوازن و بهبود مستمر فناوري هاي مورد نياز در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ، مبناي فعاليت هاي اين ستاد است.

ستاد توسعه فناوري و نوآوري صنعت نفت، گاز و زغال سنگ، نهادي دولتي است که همسو با سياست هاي معاونت علمي و فناوري و اسناد بالادستي کشور و با استفاده از توان فني، دانشي و مشارکت نيروهاي متخصص و مجرب، فناوري هاي موردنياز در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ را توسعه و ارتقاء مي بخشد و اين صنايع را به پيشرفته ترين فناوري هاي ارزش آفرين مجهز مي کند. اين ستاد، به عنوان عالي ترين حامي و پشتيبان در تصميم گيري، سياست گذاري و تسهيل گري در طراحي، استقرار، پياده سازي و نظارت بر حسن اجراي برنامه توسعه فناوري کشور ايفاي نقش مي کند.

فعاليت هاي ستاد، بر پايه به گزيني از آخرين يافته هاي فناوري، مهندسي مجدد، بومي و تجاري سازي فناوري هاي موردنياز به منظور کاهش وابستگي، افزايش قدرت چانه زني و ايجاد موقعيت رقابتي برتر در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ در عرصه منطقه اي و بين المللي انجام مي گيرد.

اين ستاد، با رعايت الزامات زيست محيطي و اخلاق حرفه اي، خدمات خود را در بهترين کيفيت و کوتاه ترين زمان ممکن و هزينه بهينه به ذي نفعان عرضه و تلاش مي کند با ارائه کارآمدترين و روزآمدترين فناوري ها، سودآوري بلندمدت، منافع عادلانه و قدرت رقابتي برتر و پايدار را براي صنعت نفت، گاز و زغال سنگ تامين كند.

اهداف کلان اين ستاد عبارتند از:

  ارتقاي اقتدار ملي و افزايش رشد اقتصادي از طريق افزايش توانمندي هاي فناوري و نوآوري در صنايع نفت، گاز و زغال سنگ

  ارتقاي جايگاه رقابتي صنعت نفت در عرصه بين المللي از طريق تجاري سازي فناوري هاي بومي

  ارتقاي «نظام نوآوري بخشي در صنعت نفت، گاز و زغال سنگ» و تکميل مولفه ها و حلقه هاي آن

  تسهيل تبادلات بين بخش هاي عرضه و تقاضاي علم، فناوري و نوآوري

  اعتلاي ارتباطات بين المللي علمي، فناوري و نوآوري و توسعه ديپلماسي علمي و فناوري

  توسعه فناوري هاي راهبردي و اولويت دار ملي صنعت نفت، گاز و زغال سنگ مصرح در نقشه جامع علمي کشور

  هم افزايي بين توليدات و دستاوردهاي علمي و فني شرکت هاي دانش بنيان فعال در اين عرصه و توسعه ظرفيت هاي دانشي کشور

  ارزش آفريني از طريق توسعه فناوري هاي تبديلي در صنايع پايين دستي نفت و گاز

  توانمندسازي تشکل ها و بنگاه هاي دانش بنيان بخش خصوصي

گستره خدمات و حمايت ها

گستره خدماتي که اين ستاد در راستاي اجراي اهداف کلان خود ارائه مي دهد، به شرح زير است:

     پايش و ارزيابي چالش ها، تنگناها و موانع پيش روي توسعه فناوري

     تعامل، سازماندهي، هماهنگي و هم افزايي ميان عناصر و مراکز مرتبط با توسعه فناوري

     اجراي برنامه هاي راهبردي توسعه فناوري با مشارکت عناصر و مراکز مرتبط

     نظارت و کنترل بر حسن اجراي برنامه هاي راهبردي توسعه فناوري

 تجاري سازي و بومي سازي فناوري هاي توسعه يافته و نظارت عاليه بر پياده سازي آن ها در صنايع مرتبط

  شناسايي و اصلاح قوانين، مقررات و فرايندهاي زائد و ناکارآمد و تعيين قوانين و آيين نامه هاي مشوق توسعه فناوري

  بهبود و تسهيل شرايط کسب و کار و ارتقاي قدرت رقابتي صنايع از طريق تقويت شرکت هاي دانش بنيان براي توليد محصولات فناورانه و داراي ارزش افزوده بالا

  توانمندسازي تشکل ها و بنگاه هاي دانش بنيان بخش خصوصي از طريق ارائه خدمات مشاوره، آموزشي و برگزاري همايش هاي تخصصي ملي و بين المللي براي تبادل انديشه ها و آخرين يافته هاي فناوري

  همکاري با صنعت نفت، گاز و زغال سنگ جهت نيل به صنايع دانش بنيان و فناورمحور

  کمک به ايجاد و ارتقاي زيرساخت ها و بسترهاي لازم براي توسعه فناوري

  برقراري ارتباطات سازمان يافته بين المللي انتقال فناوري، تنظيم و انعقاد پروتکل هاي همکاري با سازمان ها و موسسات حرفه اي فعال در عرصه فناوري

  همکاري و مشارکت در سياست گذاري، برنامه ريزي و هدايت تامين مالي در نظام علم، فناوري و نوآوري در صنايع نفت، گاز و زغال سنگ

  هدفمندسازي، هدايت و توسعه پژوهش هاي کاربردي، تقاضامحور و ماموريت گرا در دانشگاه هاي معتبر سطح کشور

  حمايت از گسترش فعاليت تحقيق و توسعه و ارتقاي توان مديريت فناوري در شرکت هاي دانش بنيان صنايع نفت، گاز و زغال سنگ

اين ستاد در مسير دستيابي به اهداف و انجام ماموريت خود از طرح هايي که همسو با اهداف ستاد هستند، حمايت مي کند. طرح هاي ارسالي جهت حمايت مالي بايد حائز شرايطي باشند که به شرح زير است:

1- طرح در مرحله تجاري سازي باشند. (محصول يا خدمت آماده عرضه به صنعت نفت باشد.)

2- طرح هايي که پتانسيل تجاري سازي شدن را دارا باشند. (در مرحله نيمه صنعتي و ساخت نمونه قرار دارند.)

3- توافقات اوليه با بهره بردار (خريدار) محصول يا خدمت صورت پذيرفته باشد. (ارائه توافقنامه با بهره بردار الزامي است.)

4- درخواست حمايت در قالب يک شخصيت حقوقي مطرح شده باشد. (در حال حاضر حمايت از افراد حقيقي در اولويت هاي ستاد قرار ندارد.)

5- اولويت استفاده از اين حمايت ها با شرکت هاي بخش خصوصي است. (حداقل 51 درصد سهام شرکت متعلق به بخش خصوصي باشد.)

کارگروه هاي ستاد

اين ستاد براي اجراي هرچه بهتر سياست هاي خود، سه کارگروه مطالعات راهبردي، بهبود فضاي کسب و کار و طرح هاي توسعه فناوري را ذيل مجموعه خود دارد.

شيوه کلي کار کارگروه مطالعات راهبردي، پايش مستمر نيازهاي فناورانه و روند آن ها در صنعت نفت است. اين کارگروه همچنين روند توليد دانش فني و فناوري هاي مرتبط با صنعت نفت و گاز کشور را نيز پايش و عوامل مؤثر بر روند آن را تحليل مي کند. اين کارگروه در نظر دارد با بهره گيري از ديدگاه هاي کارشناسان زبده و هم فکري متخصصان و دست اندرکاران، به طور مستمر مشکلات و مسائل راهبردي و کليدي حوزه فناوري در صنعت نفت و گاز را شناسايي و اولويت بندي کند و نتايج را به  منظور کار بيشتر در قالب صورت مسئله هايي در معرض چاره انديشي اشخاص و نهادهاي ذي صلاح قرار دهد.

همچنين کارگروه بهبود فضاي کسب و کار تلاش مي کند همسو با اهداف کلان ستاد، در جهت تسهيل و بهبود شرايط کسب و کار و توانمندسازي بازيگران صنعت نفت و گاز، به ويژه بخش خصوصي دانش بنيان به سياست گذاري و برنامه ريزي بپردازد. اين کارگروه در شيوه کلي کار خود در نظر دارد تا با بهره گيري از نظرات خبرگان علمي و فناوري کشور به پايش محيط کسب و کار و آسيب شناسي مداوم آن بپردازد و راهکارهايي کاربردي براي رفع ديوان سالاري و ساير موانع ورود به بازار و کاهش يا مديريت ريسک هاي توسعه شرکت هاي دانش بنيان را ارائه و اجرايي کند.

کارگروه طرح هاي توسعه فناوري نيز بر اساس دو روش، از طرح هاي توسعه فناوري حمايت مي کند:

1- طرح هاي کلان ملي که داراي ماهيتي چندوجهي در ابعاد کشوري است، مانند ايجاد مناطق ويژه فناوري نفت و گاز در استان ها، ازدياد برداشت از ميادين نفتي، مهار گازهاي فلر، توسعه فناوري پالايشگاه هاي کوچک، توسعه فناوري صنايع پايين دستي پتروشيمي و...

2- بررسي و ارزيابي درخواست هاي ارسال شده به معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري يا صندوق نوآوري و شکوفايي که در اين روش طرح هايي که در مرحله تجاري  سازي و داراي متقاضي مشخصي باشند، توسط کارگزاران ستاد که شامل تشکل هاي صنفي و تخصصي حوزه هاي مختلف هستند، مورد ارزيابي قرار مي گيرند و در صورت احراز شرايط لازم به مراکز ذيربط براي دريافت تسهيلات يا حمايت معرفي مي شوند. w

منبع: مجله دانش بنیان